Net als Amsterdam wordt Barcelona overspoeld door miljoenen toeristen per jaar. De inwoners zijn het spuugzat. 'Op de Rambla wil geen Barcelonees meer dood worden gevonden.'
Dit stuk verscheen op 7 maart 2015 in het Parool
'Als het nodig is ga ik voor de deur van hun appartement liggen. Ze komen er deze zomer niet in." Terwijl hij dit zegt, slaat de stem van de vijftigjarige Lluís Armengol bijna over van woede. "Ze kotsen de straat onder en plassen gewoon van hun balkon. Dat hoeven wij toch niet te pikken?" Armengol woont al zijn hele leven in Barceloneta, de aan het strand gelegen wijk in Barcelona, maar sinds een jaar of vier voelt hij zich er niet meer prettig. De reden: de hordes toeristen die de stad als feestbestemming hebben ontdekt en in zijn wijk een appartement huren.
Armengol staat niet alleen. In augustus gingen tweeduizend buurtbewoners de straat op om te protesteren tegen het feesttoerisme in hun wijk. De directe aanleiding was een foto van een Italiaanse jongen die naakt door de supermarkt rende, maar de onvrede over het massale toerisme in de wijk speelde al langer. "Barceloneta is altijd een toeristische wijk geweest," zegt Armengol. "Een groot deel van de inwoners werkt ook in het toerisme. Maar sinds een jaar of vier loopt het uit de hand. Veel mensen zijn hier om die reden weggetrokken."
Hoewel inwoners in geen enkele wijk zo in opstand zijn gekomen tegen het toerisme als in Barceloneta, klinkt ook in andere wijken de roep om maatregelen tegen het steeds massalere toerisme in de stad. Vorig jaar lente verscheen er zelfs een documentaire over met de veelzeggende naam Bye bye Barcelona. De boodschap: Barcelona verandert in een toeristisch attractiepark en het is er voor Barcelonezen steeds minder prettig wonen.'Normale winkels verdwijnen, er zijn alleen maar fiets-verhuurzaken en hamburgertenten'
Barcelona wordt jaarlijks door ruim tien miljoen toeristen bezocht en is daarmee na Londen, Parijs en Rome de populairste toeristische bestemming in Europa. Barcelona is echter een stuk kleiner dan de andere steden in dit rijtje en bovendien geen hoofdstad. Steeds meer inwoners vinden dan ook dat de grens van wat de stad aankan qua toerisme wel is bereikt.
"In de Ciutat Vella, het oude deel van de stad, wonen maar honderdduizend mensen," zegt de voorzitter van de Federatie van Verenigingen van Buurtbewoners van Barcelona (Favb) Lluís Rabell (60). "Dat staat natuurlijk totaal niet in verhouding tot het aantal toeristen."
De al jaren als gids werkzame Montse Pérez (50) heeft Barcelona in relatief korte tijd enorm zien veranderen. "Tot de Olympische Spelen in 1992 waren er eigenlijk nauwelijks toeristen in Barcelona," zegt ze. "In dat jaar werden er wel meer hotels gebouwd, maar het bleef nog steeds rustig. Zo kwam er in winter bijvoorbeeld bijna niemand. Nu hebben we het hele jaar door toeristen." Het massatoerisme begon volgens Pérez in 2005. "Toen gingen vliegmaatschappijen heel goedkope vluchten naar Barcelona aanbieden en ging het ineens heel snel."
Toch is het hek sinds vier jaar pas echt van de dam. Sindsdien kun je als toerist in Barcelona namelijk voor een appel en een ei een appartement huren. Niet alleen via Airbnb, maar ook op allerlei ander sites, zoals www.friendlyrentals.com en www.waytostay.com, zijn goedkope vakantieappartementen te vinden. "Jonge vakantievierders zitten meestal gewoon met zijn vijven of zelfs met zijn tienen in een appartement voor twee personen," zegt Armengol gefrustreerd. "Dit gebeurt allemaal illegaal en wordt nauwelijks gecontroleerd."
Tot vier jaar geleden moesten huiseigenaren officieel toestemming vragen om hun huis te mogen verhuren aan toeristen, maar die regeling werd afgeschaft en sindsdien is het aantal toeristenappartementen explosief gestegen. Alleen al in de wijk Barceloneta worden minstens tweeduizend van de in totaal achtduizend huizen bijna permanent aan vakantiegangers verhuurd. Armengol: "Eigenaren weten dat ze hier veel meer mee kunnen verdienen dan wanneer ze hun huis aan bewoners verhuren. Niet gek dat iedereen hier wegtrekt. Vroeger had je in Barceloneta nog normale winkels, nu vind je alleen maar fietsenverhuurzaken en hamburgertenten."
Lluís Rabell vreest dat zo'n verandering zich straks in de hele stad zal voordoen. "Er worden in Barcelona steeds meer straten verpest door het massatoerisme. Neem de Rambla, vroeger een sfeervolle straat. Die charme is nergens meer te bekennen; er zijn alleen nog maar toeristenwinkels en geen Barcelonees wil er meer dood worden gevonden. Ik zie bij veel straten in het centrum nu hetzelfde gebeuren."
De Favb eist dat de gemeente maatregelen neemt om het toerisme een halt toe te roepen. Zo willen de bewoners onder andere dat de gemeente geen hotelvergunningen meer verschaft in extreem toeristische wijken als Barceloneta en Barrio Gótico. Ook moet de verhuur van toeristenappartementen aan banden worden gelegd en zou er een maximaal aantal bezoekers moeten worden ingesteld voor monumentale zones, zoals Park Güell en de Sagrada Familia.
De vraag is of de stad zich dat kan veroorloven. Uit recent onderzoek van de krant La Vanguardia blijkt dat veertien à vijftien procent van het nationaal inkomen van Barcelona uit het toerisme komt. Rabell realiseert zich dat maar al te goed. "Wij zijn niet tegen toerisme, maar er zit wel een grens aan wat de stad aankan. Die grens is bereikt." Volgens hem wordt het tijd dat de gemeente gaat investeren in andere sectoren. "Nu is toerisme ons enige exportproduct, maar twintig jaar geleden had Barcelona nog veel industrie. Daar moeten we naar terug."
Bewoner van Barceloneta Lluís Armengol neemt met minder toeristen geen genoegen. Hoewel de gemeente sinds een paar maanden strenger controleert op de verhuur van illegale toeristenappartementen, onderzoeken Armengol en zijn medebuurtbewoners met een advocaat de mogelijkheden een site als Airbnb aan te klagen. "Controleren heeft toch geen zin," zegt hij. "Zodra de gemeente minder alert is, worden die appartementen gewoon weer aan toeristen verhuurd." Gedecideerd: "Ik rust niet voordat er in Barceloneta geen enkel toeristenappartement meer is."
Barcelona versus Amsterdam
Ook Amsterdam wordt overspoeld door hordes toeristen; jaarlijks doen zo'n acht miljoen buitenlandse vakantiegangers de stad aan. Niet niets voor een plaats met nog geen achthonderdduizend inwoners. Barcelona wordt jaarlijks door tien miljoen toeristen bezocht, maar de stad is dan ook twee keer zo groot als Amsterdam. Vergeleken met Barcelona heeft Amsterdam het aantal toeristenappartementen binnen de perken weten te houden. Hier kunnen toeristen kiezen uit zo'n zevenduizend appartementen die via Airbnb worden aangeboden, terwijl je er alleen al in de wijk Barceloneta zeker tweeduizend vindt. Hoeveel toeristenappartementen de Catalaanse hoofdstad in totaal heeft, is niet bekend.
Officieel mogen huiseigenaren in Amsterdam hun huis maximaal twee maanden per jaar aan toeristen verhuren. Ook mogen er maar vier bezoekers tegelijkertijd verblijven. Dit is echter moeilijk te controleren en de regels worden dan ook geregeld overschreden. Vanwege het grote aantal toeristen probeert Amsterdam al een paar jaar bezoekers meer door het jaar heen, maar ook over de regio te spreiden.